Open Access
คุณค่าของ OA คือ OA เป็นเอกสารเปิด ผู้ใช้สามารถเข้าถึงได้อย่างอิสระและสะดวก หากมีคุณภาพ ก็จะถูกนำไปใช้และถูกอ้างอิง ส่งผลให้มีการพัฒนาความรู้จากการวิจัยได้อย่างรวดเร็ว ทำให้บทความวิจัยมีคุณภาพและถูกนำไปใช้ ผลงานจึงกลายเป็นที่รู้จักและเป็นที่ยอมรับ ทำให้ผู้เขียนมีชื่อเสียงและมีผลต่อหน้าที่การงานของเจ้าของผลงาน
รูปแบบของเอกสาร
1. Preprint เป็นฉบับร่างหรือต้นฉบับของบทความ ที่ยังไม่ผ่านการประเมินคุณภาพหรือได้รับการตรวจสอบโดยผู้ทรงคุณวุฒิ
2. Postprint เป็นฉบับสมบูรณ์ ที่ผ่านการประเมินคุณภาพจากผู้ทรงคุณวุฒิแล้ว ได้รับการปรับปรุงมาจาก Postprint
3. Grey Literature เป็นเอกสารที่หาได้ยาก ไม่ได้รับการตีพิมพ์ทั่วไป มักเผยแพร่เฉพาะกลุ่ม อาจเป็นสิ่งพิมพ์ที่ไม่ได้ผลิตมาเพื่อธุรกิจหรือเพื่อขาย หรือไม่ได้ผลิตโดยสำนักพิมพ์ ทำให้บุคคลทั่วไปไม่สามารถเข้าถึงได้ เช่น เอกสารการประชุม รายงานของหน่วยงาน เอกสารการทำงาน เอกสารทางธุรกิจ เป็นต้น
Grey จึงต้องมีการทำ OA ทำให้เกิดความรู้มากขึ้น ช่วยให้เข้าใจ รับทราบ ป้องกัน แก้ไขกับปัญหาที่จะเกิดขึ้นได้
4. Errata/Corrigenda เป็นเอกสารที่ได้รับการแก้ไขด้วยเจ้าของเอง โดยที่ไม่ต้องการให้ผู้อื่นมาบอกให้แก้ไข
การนำเสนอเอกสารแบบเปิด
1. Green OA หรือ Self Archiving เป็นการเก็บผลงานไว้ในคลังข้อมูลขององค์กรสังกัดของผู้เขียนหรืออาจเก็บไว้ในเว็บไซต์ของผู้เขียนเอง การทำ OA อาจเป็นได้ทั้ง Preprint และ Postprint ซึ่งไม่มีการตรวจสอบโดยผู้ทรงคุณวุฒิ
2. Gold OA เป็นการจัดทำ OA Journal ด้วยสำนักพิมพ์ มีผู้ทรงคุณวุฒิทำการตรวจสอบคุณภาพของบทความ
Public Good
คือ การเกิดแนวคิดในกลุ่มนักวิชาการที่ต้องการเผยแพร่บทความวิจัยหรือบทความวิชาการให้เป็นสาธารณะ เพื่อส่งเสริมสนับสนุนความเป็นสังคมแห่งองค์ความรู้ เนื่องจากทุนที่ได้รับในการวิจัยมาจากรัฐ ซึ่งเป็นเงินที่ได้จากภาษีของประชาชน จึงควรที่จะเผยแพร่เพื่อเป็นประโยชน์ต่อสังคม
ดัชนีวิเคราะห์คุณภาพผลงานวิชาการ (Metric)
คือ ค่า Impact Factor เป็นการวัดค่าความถี่ของการได้รับการอ้างอิงหรือการที่บทความวารสารถูกนำไปใช้ในแต่ละปี เป็นเครื่องมือที่ช่วยในการประเมินคุณภาพ ใช้ในการเปรียบเทียบและจัดอันดับวารสาร อีกทั้งช่วยประกอบการพิจารณาตัดสินใจในการจัดหาและบอกรับวารสารของห้องสมุด รวมถึงใช้ประเมินคุณภาพของสถาบันการศึกษาอีกด้วย
- h-index เป็นค่าที่แสดงความสัมพันธ์ระหว่างจำนวนการอ้างถึง(Citation) กับลำดับความนิยมของบทความที่ถูกอ้างถึง ซึ่งค่า h-index จะวัดจากจำนวนบทความที่ตีพิมพ์ในวารสารวิชาการนานาชาติ และการอ้างอิงของบทความเหล่านั้น
- Citation Frequency หมายถึงจำนวนครั้งที่บทความแต่ละบทความได้รับการอ้างอิง ซึ่งมีผลโดยตรงกับคุณภาพนักวิจัย
- Journal Immediacy Index เป็นดัชนีเปรียบเทียบความเร็วที่บทความของวารสารนั้นถูกอ้างอิงถึง (A measure of how quickly the “average article” in a particular journal is cited)
ลิขสิทธิ์
คือ การแสดงความเป็นเจ้าของผลงานเขียน ที่ผู้สร้างสรรค์สร้างงานนั้นมาด้วยสติปัญญาและความสามารถของตน การที่เจ้าของผลงานจดทะเบียนลิขสิทธิ์ เพื่อคุ้มครองสิทธิ์ของการไม่ให้ถูกผู้อื่นทำซ้ำหรือดัดแปลงผลงานของตน หากต้องการลอกเลียนแบบต้องได้รับอนุญาตจากเจ้าของก่อน หากมีการละเมิดลิขสิทธิ์ ผู้เป็นเจ้าของสามารถฟ้องร้องได้ ผู้ละเมิดย่อมมีความผิดทั้งทางแพ่งและอาญา จึงก่อให้เกิดแรงจูงใจในการสร้างสรรค์ผลงานใหม่ๆออกมา ซึ่งสิทธิการเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์จะสิ้นสุดลงเมื่อได้ขายงานให้ผู้อื่นแล้ว
ลิขสิทธิ์เพื่อประโยชน์ของสังคม คือ การส่งเสริมให้มีการสร้างสรรค์สิ่งใหม่ๆ รัฐให้การคุ้มครองโดยการให้จดลิขสิทธิ์
ลิขสิทธิ์โดยธรรม (Fair Use) คือ งานที่มีลิขสิทธิ์ อนุญาตให้ทำสำเนาได้ในจำนวนที่จำกัด โดยมีเงื่อนไขคือทำเพื่อการเรียนการสอน เพื่อใช้เป็นส่วนหนึ่งในการถามตอบข้อสอบ เพื่อการวิจัย เพื่อใช้ในการวิจารณ์ติชมหรือแนะนำผลงาน เพื่อรายงานข่าวทางสื่อมวลชน เพื่อประโยชน์ในการพิจารณาของศาลหรือพนักงานเจ้าหน้าที่ หรือเพื่อเป็นประโยชน์ของตนและบุคคลในครอบครัว ถือว่าไม่ละเมิดกฎหมายลิขสิทธิ์และไม่ต้องขออนุญาต การใช้งานลิขสิทธิ์โดยชอบธรรมด้วยการทำซ้ำโดยบรรณารักษ์ของห้องสมุด อาจทำซ้ำเพื่อใช้ในห้องสมุดหรือให้แก่ห้องสมุดอื่นเพื่อประโยชน์ในการวิจัยหรือการศึกษา มิให้ถือว่าเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์หากการทำซ้ำนั้นมิได้มีวัตถุประสงค์เพื่อหากำไร แต่จำนวนที่ทำซ้ำต้องไม่เกินจำนวนที่จำเป็น ซึ่งต้องคำนึงถึงความเหมาะสมด้วย และห้องสมุดสามารถจัดให้บริการหมุนเวียนแก่ผู้ใช้ได้โดยไม่ต้องขออนุญาตเจ้าของลิขสิทธิ์
กฎของ USA จะกำหนดให้ห้องสมุดทำสำเนาไม่เกิน 1 สำเนา เพื่อเปิดให้สาธารณชนเข้าถึง งานที่ไม่ได้ตีพิมพ์สามารถทำสำเนาได้ 3 สำเนา เพื่อเก็บรักษาหรือใช้ในห้องสมุดอื่น แต่ต้องไม่เผยแพร่ออกเป็นงานสาธารณะ ส่วนงานที่เป็นสิ่งตีพิมพ์สามารถทำสำเนาได้ 3 สำเนา เพื่อแทนที่ชุดที่ชำรุดเสียหาย หากห้องสมุดไม่สามารถหามาทดแทนในราคาที่เป็นธรรม แต่ต้องไม่เผยแพร่เป็นงานสาธารณะเช่นเดียวกับงานที่ไม่ได้ตีพิมพ์
กฎหมายเอกสารอิเล็กทรอนิกส์ คือ การคุ้มครองเจ้าของสิทธิให้สามารถควบคุมการใช้ข้อมูลดิจิตอลที่ตนครองสิทธิอยู่ได้
- ผลกระทบต่อห้องสมุด เช่น สำนักพิมพ์เลือกที่จะผลิตวารสารวิชาการในรูปอิเล็กทรอนิกส์อย่างเดียวมากขึ้น และเมื่อมีเจ้าของกิจการสารสนเทศทางวิชาการไม่กี่ราย ราคาสิ่งพิมพ์ต่อเนื่องและหนังสือจึงสูงขึ้นมาก หากหยุดต่ออายุจะเข้าใช้วารสารที่เคยบอกรับไม่ได้เลย
- ผลกระทบต่อผู้ใช้ เช่น การลดจำนวนบอกรับวารสารวิชาการ มีผลกระทบอย่างรุนแรงต่อนักวิจัยและบุคคลทั่วไป เกิดปัญหาการถูกบังคับให้ต้องซื้อหรือบอกรับเป็น Package และมีปัญหาในข้อจำกัดการเข้าใช้ e-Book เล่มที่ได้รับความนิยม
Free Documentation Licenses หรือสัญญาอนุญาต
สามารถใช้สัญญาอนุญาตได้มากกว่า 1 ประเภท ใน 1 งานก็ได้ ซึ่งสัญญาอนุญาตที่นิยมใช้กันมากที่สุด คือ License Creative Commons เมื่อมีการนำไปใช้ประโยชน์ต้องปฏิบัติตามเงื่อนไขของเจ้าของลิขสิทธิ์และสัญญาอนุญาต คือมีการอ้างอิงถึงผลงานด้วย มีข้อดีดังนี้
1. สามารถเพิ่มความต้องการได้
2. ไม่จำกัดในการใช้
3. เจ้าของผลงานมีสิทธิ์อนุญาตหรือไม่อนุญาตอะไรก็ได้
หมายเหตุ: คำอุทิศลิขสิทธิ์ คือ การยกเลิกลิขสิทธิ์ เป็นการรับรองงานสาธารณสมบัติตามกฎหมาย USA
